Κωνσταντίνος Καβάφης
«Οὐκ ἔγνως»
Για τες θρησκευτικές μας δοξασίες —
ὁ κούφος Ἰουλιανός εἶπεν «Ἀνέγνων, ἔγνων,
κατέγνων». Τάχατες μᾶς ἐκμηδένισε
με το «κατέγνων» του, ὁ γελοιωδέστατος.
Τέτοιες ξυπνάδες ὅμως πέρασι δεν ἔχουνε σ’ εμᾶς
τους Χριστιανούς. «Ἀνέγνως, ἀλλ’ οὐκ ἔγνως• εἰ γαρ ἔγνως,
οὐκ ἄν κατέγνως» ἀπαντήσαμεν ἀμέσως.
[1928]
Με το ποίημα «Οὐκ ἔγνως» ο Καβάφης μας μεταφέρει στην αντιπαράθεση που υπήρχε ανάμεσα στους χριστιανούς και τον αυτοκράτορα Ιουλιανό, ο οποίος διαφωνούσε τόσο με τη διασκευή που είχαν κάνει οι χριστιανοί σε κείμενα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, όσο και με τις απόψεις που επιχειρούσαν να εκφράσουν. Ο Ιουλιανούς φέρεται να είπε στους χριστιανούς «Διάβασα, κατάλαβα, καταδίκασα», μόνο και μόνο για να λάβει την αποστομωτική απάντηση των χριστιανών: «Διάβασες, αλλά δεν κατάλαβες, γιατί αν είχες καταλάβει, δε θα μπορούσες να καταδικάσεις». Ένα παιχνίδι λέξεων του αυτοκράτορα λαμβάνει αμέσως την απάντησή του από τους χριστιανούς, οι οποίοι αποδεικνύουν ότι είναι εξίσου ικανοί στη ρητορική σοφιστεία, με την οποία ο αυτοκράτορας επιχείρησε να τους μειώσει.
Ο Καβάφης σ’ αυτό το ποίημα υιοθετεί την περσόνα ενός χριστιανού ο οποίος (χριστιανός) ταυτίζεται με τη συλλογική συνείδηση των χριστιανών που νιώθουν μεγάλη εμπάθεια για τον Ιουλιανό. Ο ποιητής, βέβαια, δεν ταυτίζει τη φωνή του με τη φωνή των χριστιανών, καθώς σε άλλα του ποιήματα υιοθετεί την περσόνα ειδωλολάτρη, μιλώντας με εκτίμηση για τους αρχαίους θεούς και κρατώντας αρνητική στάση για τους χριστιανούς. «Μύρης∙ Αλεξάνδρεια του 340 μ.Χ., Ιωνικόν). Οπότε θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι στο ποίημα αυτό σκοπός του ποιητή δεν είναι να υπερασπιστεί τις θέσεις των χριστιανών, αλλά να εκφράσει με κατηγορηματικό τρόπο την αντίθεσή τους με την προσωπικότητα και τις πράξεις του Ιουλιανού.
«Οὐκ ἔγνως»
Για τες θρησκευτικές μας δοξασίες —
ὁ κούφος Ἰουλιανός εἶπεν «Ἀνέγνων, ἔγνων,
κατέγνων». Τάχατες μᾶς ἐκμηδένισε
με το «κατέγνων» του, ὁ γελοιωδέστατος.
Τέτοιες ξυπνάδες ὅμως πέρασι δεν ἔχουνε σ’ εμᾶς
τους Χριστιανούς. «Ἀνέγνως, ἀλλ’ οὐκ ἔγνως• εἰ γαρ ἔγνως,
οὐκ ἄν κατέγνως» ἀπαντήσαμεν ἀμέσως.
[1928]
Με το ποίημα «Οὐκ ἔγνως» ο Καβάφης μας μεταφέρει στην αντιπαράθεση που υπήρχε ανάμεσα στους χριστιανούς και τον αυτοκράτορα Ιουλιανό, ο οποίος διαφωνούσε τόσο με τη διασκευή που είχαν κάνει οι χριστιανοί σε κείμενα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, όσο και με τις απόψεις που επιχειρούσαν να εκφράσουν. Ο Ιουλιανούς φέρεται να είπε στους χριστιανούς «Διάβασα, κατάλαβα, καταδίκασα», μόνο και μόνο για να λάβει την αποστομωτική απάντηση των χριστιανών: «Διάβασες, αλλά δεν κατάλαβες, γιατί αν είχες καταλάβει, δε θα μπορούσες να καταδικάσεις». Ένα παιχνίδι λέξεων του αυτοκράτορα λαμβάνει αμέσως την απάντησή του από τους χριστιανούς, οι οποίοι αποδεικνύουν ότι είναι εξίσου ικανοί στη ρητορική σοφιστεία, με την οποία ο αυτοκράτορας επιχείρησε να τους μειώσει.
Ο Καβάφης σ’ αυτό το ποίημα υιοθετεί την περσόνα ενός χριστιανού ο οποίος (χριστιανός) ταυτίζεται με τη συλλογική συνείδηση των χριστιανών που νιώθουν μεγάλη εμπάθεια για τον Ιουλιανό. Ο ποιητής, βέβαια, δεν ταυτίζει τη φωνή του με τη φωνή των χριστιανών, καθώς σε άλλα του ποιήματα υιοθετεί την περσόνα ειδωλολάτρη, μιλώντας με εκτίμηση για τους αρχαίους θεούς και κρατώντας αρνητική στάση για τους χριστιανούς. «Μύρης∙ Αλεξάνδρεια του 340 μ.Χ., Ιωνικόν). Οπότε θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι στο ποίημα αυτό σκοπός του ποιητή δεν είναι να υπερασπιστεί τις θέσεις των χριστιανών, αλλά να εκφράσει με κατηγορηματικό τρόπο την αντίθεσή τους με την προσωπικότητα και τις πράξεις του Ιουλιανού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου